เรามีความรู้ทางการเงินมากแค่ไหน ?

สาเหตุหนึ่งของปัญหาการเงิน คือการขาด“ทักษะทางการเงิน หรือ Financial Literacy” ที่ดี โดยการสำรวจทักษะทางการเงินโดย จิราภรณ์ แผลงประพันธ์ และทีม TDRI พบว่าคะแนนเฉลี่ยทักษะทางการเงินของคนไทยอยู่ที่ 62.8% ใกล้เคียงกับคะแนนทักษะทางการเงินของกลุ่มประเทศ OECD ในปี 2558 (62.9%)

แม้ว่าคะแนนทักษะทางการเงินของไทย ดูเหมือนจะใกล้เคียงกับ OECD แต่เมื่อพิจารณาในองค์ประกอบซึ่งคะแนนทักษะทางการเงินมาจาก 3 องค์ประกอบ ได้แก่ “ความรู้ทางการเงิน” “พฤติกรรมทางการเงิน” และ “ทัศนคติทางการเงิน” พบว่า

“ความรู้ทางการเงิน” เป็นด้านที่คนไทยอ่อนที่สุด โดยมีคะแนนเฉลี่ยอยู่ที่ 56.7% ทั้งนี้ ความรู้ทางการเงินคือทักษะในการคิดคำนวณดอกเบี้ยเงินฝาก ดอกเบี้ยเงินกู้ ดอกเบี้ยทบต้น ความรู้เรื่องเงินเฟ้อ การกระจายความเสี่ยง และผลตอบแทนจากการลงทุน ซึ่งมีส่วนสำคัญต่อการตัดสินใจด้านการเงินของแต่ละคน

หลายคนอาจจะคิดในใจว่า ความรู้ทางการเงินเป็นเรื่องยาก ไม่แปลกที่คนไทยจะไม่เข้าใจ แต่จริงๆ แล้ว ความรู้ทางการเงินระดับที่นักวิจัยวัดกัน เป็นความรู้ทางการเงินพื้นฐานที่จำเป็นต่อการบริหารเงินในชีวิต โดยนักวิจัยในวงการนี้มักตั้ง 3 คำถามหลักๆ เพื่อวัดระดับความรู้เรื่องทางการเงิน ดังนี้ครับ

ก. มากกว่าที่ซื้อได้ในวันนี้
ข. เท่ากับที่ซื้อได้ในวันนี้
ค. น้อยกว่าที่ซื้อได้ในวันนี้

ก. จริง
ข. เท็จ

ง่ายจนไม่ต้องเฉลยใช่ไหมครับ ข้อแรกวัดความเข้าใจเรื่องดอกเบี้ยทบต้น (ตอบ ก. มากกว่า 102 บาท)  ข้อสองวัดความเข้าใจเรื่องเงินเฟ้อ (ตอบ ค. น้อยกว่าที่ซื้อได้ในวันนี้) ส่วนข้อสามวัดความเข้าใจเรื่องการกระจายความเสี่ยง (ตอบ ข. เท็จ) 

ความบกพร่องทางความรู้เรื่องทางการเงินสามารถอธิบายความเหลื่อมล้ำในความมั่งคั่ง (wealth inequality) ในวัยชราได้ถึง 30 ถึง 40%

(https://www.forbes.com/sites/pensionresearchcouncil/2017/12/14/a-financial-literacy-test-that-works/)

รายงานของธนาคารโลก พบว่าคนที่ความรู้เรื่องทางการเงินบกพร่อง โดยเฉพาะเรื่องหนี้สินในหมู่ชาวอเมริกัน ทำให้พวกเขามีภาระหนี้สูงขึ้นและมีต้นทุนในการยืมเงินสูงขึ้น

(http://documents.worldbank.org/curated/en/264001468340889422/pdf/WPS6107.pdf)

เหตุผลหนึ่งคือ พบว่า 1 ใน 3 ของชาวอเมริกันคิดว่าตนมีคะแนนเครดิตที่ดีเกินจริง โดยคนที่ความรู้เรื่องทางการเงินบกพร่องยิ่งอยู่ในกลุ่มนี้  ซึ่งทำให้พวกเขาคาดการณ์ต้นทุนทางการเงินไม่ถูก จนทำให้ใช้จ่ายหรือกู้ยืมเกินตัว

จุดนี้สำคัญและน่าเป็นห่วงอย่างยิ่ง เนื่องจากการคาดการณ์เงินเฟ้อโดยผู้บริโภคหรือผู้คนมากมายนั้น เป็นหนึ่งใน input สำคัญข้างในการวางแผนนโยบายการเงินหรือการวิเคราะห์โมเดลเศรษฐกิจมหภาค

ที่น่าสนใจคือ Bruine de Bruin et al. (2010) พบว่ายิ่งคนเรามีความรู้เรื่องทางการเงินน้อยเท่าไหร่ ยิ่งมีโอกาสคาดการณ์ว่าเงินเฟ้อน่าจะมีแนวโน้มสูงขึ้น  คำอธิบายหนึ่งคือในกลุ่มคนที่ฐานะไม่ค่อยดีจะคิดถึงประสบการณ์ส่วนตัวในช่วงเวลาที่ราคาปรับขึ้นมากกว่าเวลาราคาปรับลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งคนกลุ่มที่เคยเผชิญภาวะเงินเฟ้อสูงๆ มาก่อนในกลุ่มประเทศแถบลาตินอเมริกา

(https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1745-6606.2010.01174.x)

เมื่อรู้อย่างนี้แล้ว ยิ่งจำเป็นที่พวกเราควรศึกษาหาความรู้ทางการเงินเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ นะ